Οι πυραμίδες, οι μούμιες, ο βασιλιάς Του-
ταγχαμών, η Κλεοπάτρα και ασφαλώς ο μυστηριώδης «κώδικας» των
αιγυπτιακών ιερογλυφικών: Αυτές είναι οι εικόνες της Αιγύπτου που
έχει αφομοιώσει η δυτική λαϊκή κουλτούρα κι αυτές έρχονται στον νου
μας. Και γιατί όχι; Προσπαθήστε να βρείτε άλλον πολιτισμό που θεωρεί
ότι είναι ισάξιος των πυραμίδων που μετρούν 4.500 χρόνια ύπαρξης. Ή
κάποιον άλλον που επινόησε έναν τόσο εντυπωσιακό τρόπο να νικήσει
τον θάνατο και τη φθορά με τη μαγική διατήρηση της ανθρώπινης μορ-
φής επί χιλιετίες. Ποια αρχαιολογική ανακάλυψη ξεπέρασε ποτέ εκείνη
του 1922 με εύρημα τον τάφο του Τουταγχαμών στην Κοιλάδα των Βα-
σιλέων; Η δε πολυτάλαντη Κλεοπάτρα, που οδήγησε τον λαό της μέσα
σε ασταθές πολιτικό κλίμα και κέρδισε την αγάπη δύο ρωμαίων ηγετών,
δεν παύει ποτέ να μας γοητεύει. Τέλος, οι μορφές πτηνών, αντικειμένων
και ανθρώπων σε διασκελισμό, που για τους Αιγυπτίους αντιστοιχού-
σαν σε ρήματα, ουσιαστικά και επίθετα –θεμέλιος λίθος μιας ολοκλη-
ρωμένης γλώσσας– ασφαλώς συνιστά ένα από τα πλέον αξιοπερίεργα
δείγματα τέχνης ως γραφή, αλλά και γραφής ως τέχνη.
Όμως η προσφορά της αρχαίας Αιγύπτου και της επιστήμης της αι-
γυπτιολογίας είναι πολύ μεγαλύτερη από τις εικόνες που προαναφέρθη-
καν. Τα ερωτήματα που εξερευνούμε είναι εξίσου ανεξάντλητα και συ-
ναρπαστικά. Πώς έγινε η Κοιλάδα του Νείλου πατρίδα μιας από τις πιο
εξελιγμένες, μακρόβιες και σύνθετες κοινωνίες της ανθρώπινης ιστορί-
ας; Πώς προέκυψε αυτό το φαραωνικό κράτος, που με τη βαρυσήμα-
ντη έννοια της μοναρχίας και τη δαιδαλώδη διοίκηση θα έκανε κάθε
σημερινό γραφειοκράτη να χαμογελάσει; Γιατί αγράμματοι χωρικοί σε
μακρινά χωριά –που ποτέ δεν θα έβλεπαν τον φαραώ ή την πρωτεύου-
σα– αποδέχονταν το σύστημα; Ποιος ήταν ο ρόλος της γεωγραφίας και
του κλίματος στις σχέσεις της Αιγύπτου με τους γείτονές της στα νότια,
δυτικά και βορειοανατολικά σύνορά της; Πώς εξελίχθηκε το σύστημα
γραφής από ετικέτες και απλά αναγνωριστικά σε διδακτικές διατριβές
περί κοινωνικής συμπεριφοράς, σε φιλοσοφικούς στοχασμούς περί της
ύπαρξης, σε βιογραφικές επιγραφές και νεκρικά ξόρκια, σε κείμενα γυ-
ναικολογίας και δικαστικά αρχεία συλληφθέντων τυμβωρύχων; Τι ώθη-
σε ένα έθνος να κατασκευάσει ένα σύμπλεγμα ναών πιο μεγάλο κι από
το Βατικανό και κάθε βασιλιά να πασχίζει να επισκιάσει τον προκάτοχό
του με πυλώνες, υπόστυλες αίθουσες και ιερούς χώρους; Πότε και γιατί
Η προτομή
της Νεφερτίτης
Η κομψή προτομή της
Νεφερτίτης, συζύγου του
φαραώ Ακενατών, είναι
από τα πιο εμβληματικά
γλυπτά της αρχαίας
Αιγύπτου (βλ. σελ. 68).
6
g
Εισαγωγή
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Πίτερ ντερ Μανουέλιαν
