Basic HTML Version
16
γρίφοι. Άλλες μπορεί να φαίνονται αυτα
πόδεικτες, άλλες παράδοξες ή ότι είναι
ενάντια στην κοινή λογική. Ίσως ακόμα,
φαινομενικά, να επιβεβαιώνουν το προ
κλητικό σχόλιο του Μπέρτραντ Ράσελ ότι
«Στη φιλοσοφία, είναι σημαντικό να ξεκι
νάμε με κάτι τόσο απλό ώστε να φαίνεται
ότι δεν αξίζει τον κόπο να ξεκινήσουμε,
και να τελειώνουμε με κάτι τόσο παρά
δοξο ώστε κανείς να μην το πιστεύει».
Γιατί, λοιπόν, είναι αυτές οι ιδέες τόσο
σημαντικές;
Συστήματα σκέψης
Κάποιες θεωρίες που παρουσιάζουμε σε
αυτό το βιβλίο είναι οι πρώτες φιλοσοφικές
θεωρίες στην ιστορία της σκέψης. Ίσως
σήμερα τα συμπεράσματά τους να φαντά
ζουν προφανή, αλλά την εποχή που διατυ
πώθηκαν ήταν εξαιρετικά πρωτοποριακά
και, παρά τη φαινομενική τους απλότητα,
ίσως μας κάνουν να επανεξετάσουμε
κάποια πράγματα που θεωρούμε δεδο
μένα. Οι θεωρίες που παρουσιάζουμε, οι
οποίες μοιάζουν παράδοξες και ενάντια
στη διαίσθησή μας, είναι εκείνες που στην
πραγματικότητα θέτουν υπό αμφισβήτηση
τις υποθέσεις που κάνουμε για τον εαυτό
μας και τον κόσμο –και που μας κάνουν να
σκεφτούμε νέους τρόπους για να εξετά
ζουμε τα πράγματα. Σε αυτό το βιβλίο
υπάρχουν πολλές ιδέες οι οποίες εγείρουν
θέματα που ακόμα και σήμερα μπερδεύ
ουν τους φιλόσοφους. Ορισμένες ιδέες
μπορεί να σχετίζονται με άλλες σκέψεις
και θεωρίες από ένα διαφορετικό πεδίο
σκέψης του ίδιου φιλόσοφου ή να είναι
αποτέλεσμα της ανάλυσης ή κριτικής του
έργου κάποιου άλλου φιλόσοφου. Αυτές οι
τελευταίες ιδέες συνθέτουν μια αλληλουχία
συλλογισμών που μπορεί να εκτείνεται σε
βάθος πολλών γενεών, ακόμα και αιώνων,
ή να αποτελεί το ιδεολογικό επίκεντρο μια
συγκεκριμένης «σχολής» ή φιλοσοφίας.
Πολλοί από τους μεγάλους φιλόσο
φους δημιούργησαν ολοκληρωμένα φιλο
σοφικά «συστήματα» με αλληλένδετες
ιδέες. Για παράδειγμα, οι απόψεις τους
σχετικά με τον τρόπο που αποκτούμε τη
γνώση οδήγησαν σε μια συγκεκριμένη
μεταφυσική άποψη για το σύμπαν και την
ψυχή του ανθρώπου. Αυτό, με τη σειρά
του, επηρέασε τα πιστεύω των φιλόσοφων
για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να
ζούμε και την ιδανική κοινωνία. Και, στη
συνέχεια, αυτό το σύστημα ιδεών αποτέ
λεσε την αφετηρία για τους επόμενους
φιλόσοφους.
Πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι αυτές
οι ιδέες ποτέ δεν ξεπερνιούνται. Ακόμα και
σήμερα, έχουν πολλά να μας πουν,
παρόλο που τα συμπεράσματά τους μπο
ρεί να έχουν διαψευσθεί από μεταγενέστε
ρους φιλόσοφους και επιστήμονες.
Μάλιστα, ορισμένες ιδέες που είχαν απορ
ριφθεί και παραμείνει στο περιθώριο για
αιώνες, αργότερα αποδείχτηκαν εξαιρετικά
ανθεκτικές στον χρόνο –για παράδειγμα,
οι θεωρίες των αρχαίων Ελλήνων για τα
άτομα της ύλης. Ωστόσο, το σημαντικότερο
είναι πως αυτοί οι διανοούμενοι καθιέρω
σαν τις φιλοσοφικές διαδικασίες, αλλά και
τους τρόπους σκέψης και οργάνωσης των
συλλογισμών μας. Πρέπει να θυμόμαστε
ότι αυτές οι ιδέες αποτελούν μόνο ένα
μικρό κομμάτι της σκέψης ενός φιλόσοφου
–συνήθως το συμπέρασμα μιας σειράς
συλλογισμών.
Επιστήμη και κοινωνία
Η επίδραση αυτών των ιδεών επεκτάθηκε
πέρα από τη φιλοσοφία. Κάποιες αποτέλε
σαν την αφετηρία μεγάλων επιστημονικών,
πολιτικών, ή καλλιτεχνικών κινημάτων.
Συχνά, η σχέση μεταξύ επιστήμης και
φιλοσοφίας είναι αμφίδρομη, με τις ιδέες
του ενός κλάδου να επηρεάζουν τον άλλο.
Πράγματι, υπάρχει ένας ολόκληρος κλάδος
της φιλοσοφίας ο οποίος μελετά το σκε
πτικό στο οποίο βασίζονται οι επιστημονι
κές μέθοδοι και πρακτικές. Η ανάπτυξη της
λογικής σκέψης επηρέασε τον τρόπο
εξέλιξης των μαθηματικών και αποτέλεσε
το θεμέλιο της επιστημονικής μεθόδου, η
οποία βασίζεται στη συστηματική παρατή
ρηση για να εξηγήσει τον κόσμο. Η εξέλιξη
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
«Ο σκεπτικισμός είναι το πρώτο
βήμα για την αλήθεια.»
Ντενί Ντιντερό