Basic HTML Version
13
στές δεν έχουν ακόμα καταλήξει σε οριστι
κές απαντήσεις; Ποια είναι αυτά τα «θεμε
λιώδη ερωτήματα» για τα οποία
διαφωνούν οι φιλόσοφοι ανά τους αιώνες;
Ύπαρξη και γνώση
Αυτό που ενέπνευσε δέος και θαυμασμό
στους πρώτους πραγματικούς φιλόσοφους
της αρχαίας Ελλάδας, πριν από 2.500
χρόνια, ήταν ο κόσμος γύρω τους. Παρα
τήρησαν τη Γη και όλες τις διαφορετικές
μορφές ζωής που κατοικούσαν σε αυτήν .
τον ήλιο, τη σελήνη, τους πλανήτες και τα
άστρα . και τα φυσικά φαινόμενα, όπως
τον καιρό, τους σεισμούς, και τις εκλείψεις.
Αναζήτησαν εξηγήσεις για όλα αυτά –όχι
τους παραδοσιακούς μύθους και τους
θρύλους για τους θεούς, αλλά κάτι που θα
ικανοποιούσε την περιέργεια και το
πνεύμα τους. Το πρώτο ερώτημα που
απασχόλησε αυτούς τους φιλόσοφους
ήταν «Από τι αποτελείται το σύμπαν;» το
οποίο αργότερα επεκτάθηκε στο γενικό
τερο ερώτημα «Ποια είναι η φύση όλων
όσων υπάρχουν;».
Με αυτά τα ζητήματα ασχολείται ο
κλάδος της φιλοσοφίας που σήμερα ονο
μάζουμε μεταφυσική. Παρόλο που το
αρχικό ερώτημα, τουλάχιστον στο μεγαλύ
τερο μέρος του, έχει απαντηθεί από τη
σύγχρονη επιστήμη, άλλα συναφή μεταφυ
σικά ερωτήματα όπως «Γιατί να υπάρχει
κάτι και να μην υπάρχει τίποτα;» δεν είναι
δυνατόν να απαντηθούν εύκολα.
Εφόσον ο άνθρωπος αποτελεί, και
αυτός, μέρος του σύμπαντος, η μεταφυ
σική εξετάζει επίσης τη φύση της ανθρώπι
νης ύπαρξης και το τι σημαίνει να είναι
κάποιος ενσυνείδητο ον. Το πώς αντιλαμ
βανόμαστε τον κόσμο που μας περιβάλλει,
και αν τα πράγματα είναι αυθύπαρκτα, αν
δηλαδή υφίστανται ανεξάρτητα από το
γεγονός ότι τα αντιλαμβανόμαστε. Ποια
είναι η σχέση του νου και του σώματος,
και αν υπάρχει η οντότητα που ονομά
ζουμε αιώνια ψυχή. Ο χώρος της μεταφυ
σικής που πραγματεύεται υπαρξιακά
ερωτήματα, η οντολογία, είναι αχανής και
αποτελεί τη βάση του μεγαλύτερου μέρους
της σύγχρονης δυτικής φιλοσοφίας.
Από τη στιγμή που οι φιλόσοφοι άρχι
σαν να αμφισβητούν τη γνώση εξ αποκα
λύψεως χρησιμοποιώντας τη λογική, προέ
κυψε ένα ακόμα ερώτημα: «Πώς μπορούμε
να φτάσουμε στη γνώση;» Η μελέτη της
φύσης της γνώσης, αλλά και των ορίων
της, αποτελεί έναν δεύτερο μεγάλο κλάδο
της φιλοσοφίας, την επιστημολογία.
Στο επίκεντρό του βρίσκεται το ερώ
τημα πώς αποκτούμε τη γνώση, δηλαδή,
πώς μαθαίνουμε . μήπως ένα μέρος της
γνώσης (ή και το σύνολο της γνώσης) είναι
έμφυτο ή μήπως μαθαίνουμε τα πάντα
μέσα από τις εμπειρίες μας; Μπορούμε να
μάθουμε κάτι χρησιμοποιώντας μόνο συλ
λογισμούς;
Αυτά τα ερωτήματα είναι ζωτικής
σημασίας για τη φιλοσοφική σκέψη,
επειδή για να συλλογιζόμαστε ορθά πρέ
πει να μπορούμε να βασιζόμαστε στη
γνώση μας. Διαφορετικά, δεν μπορούμε να
ξέρουμε με βεβαιότητα ότι γνωρίζουμε
αυτά που νομίζουμε ότι γνωρίζουμε, και
ότι δεν έχουμε κατά κάποιον τρόπο «ξεγε
λαστεί» από τις αισθήσεις μας να τα
πιστέψουμε.
Λογική και γλώσσα
Η λογική σκέψη, ή λογική συλλογιστική,
βασίζεται στην απόδειξη της αλήθειας
προτάσεων, οι οποίες μπορούν κατόπιν να
χρησιμοποιηθούν για να δημιουργηθεί μια
αλληλουχία σκέψεων που θα οδηγήσει σε
ένα συμπέρασμα. Σήμερα αυτό μπορεί να
μας φαίνεται προφανές, αλλά η ιδέα της
σύνθεσης λογικών επιχειρημάτων ήταν
αυτό που διαχώρισε τη φιλοσοφία από τις
θρησκευτικές και τις δεισιδαιμονικές εξηγή
σεις που υπήρχαν πριν από τους πρώτους
φιλόσοφους. Αυτοί οι στοχαστές έπρεπε
να βρουν έναν τρόπο που θα διασφάλιζε
την εγκυρότητα των ιδεών τους. Από τη
σκέψη τους αναδύθηκε η λογική, μια συλ
λογιστική τεχνική η οποία σταδιακά, με το
πέρασμα του χρόνου, τελειοποιήθηκε.
❯❯
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
«Η δεισιδαιμονία βάζει φωτιά σε
ολόκληρο τον κόσμο . η
φιλοσοφία τη σβήνει.»
Βολτέρος