Basic HTML Version
12
Η
φιλοσοφία δεν είναι απλώς το
βασίλειο της σκέψης λαμπρών
αλλά εκκεντρικών στοχαστών,
όπως πιστεύεται. Είναι αυτό που κάνουμε
όλοι όταν δεν είμαστε απασχολημένοι με
τις καθημερινές εργασίες μας και έχουμε
την ευκαιρία να αναρωτηθούμε για το
νόημα της ζωής και του σύμπαντος. Εμείς
οι άνθρωποι είμαστε από τη φύση μας
ανήσυχα όντα και δεν μπορούμε να μην
αναρωτηθούμε για τον κόσμο γύρω μας
και τη θέση μας σε αυτόν. Επιπλέον, δια
θέτουμε μεγάλες νοητικές ικανότητες, οι
οποίες μας επιτρέπουν να συλλογιζόμα
στε, αλλά και να θέτουμε ερωτήματα. Αν
και μπορεί να μην το συνειδητοποιούμε,
κάθε φορά που συλλογιζόμαστε, φιλοσο
φούμε.
Η φιλοσοφία δεν έχει να κάνει τόσο με
την απάντηση σημαντικών ερωτημάτων,
όσο με τη διαδικασία αναζήτησης των
απαντήσεων . διαδικασία η οποία περιλαμ
βάνει τη χρήση συλλογισμών και όχι την
άκριτη αποδοχή συμβατικών απόψεων ή
πεποιθήσεων καθιερωμένων αυθεντιών.
Οι πρώτοι φιλόσοφοι στην αρχαία Ελλάδα
και την Κίνα ήταν στοχαστές, οι οποίοι δεν
ήταν ικανοποιημένοι από τις καθιερωμένες
θρησκευτικές και παραδοσιακές απόψεις
και αναζητούσαν απαντήσεις που προέκυ
πταν μέσω λογικών συλλογισμών. Και
όπως εμείς ανταλλάσσουμε απόψεις με
τους φίλους και τους συναδέλφους μας,
έτσι και εκείνοι συζητούσαν τις ιδέες που
είχαν μεταξύ τους, ή ίδρυαν «σχολές»
όπου δεν δίδασκαν απλώς τα συμπερά
σματα στα οποία είχαν καταλήξει, αλλά
και τον τρόπο με τον οποίο είχαν φτάσει
σε αυτά. Ενθάρρυναν τους μαθητές τους
να διαφωνούν και να ασκούν κριτική στις
ιδέες ως έναν τρόπο για να τις τελειοποι
ούν και να επινοούν νέες. Είναι λανθα
σμένη η δημοφιλής άποψη ότι οι φιλόσο
φοι είναι μοναχικοί άνθρωποι που καταλή
γουν στα συμπεράσματά τους μέσα από
την απομόνωση . αυτό συμβαίνει σπανίως.
Οι νέες ιδέες αναδύονται μέσα από τον
διάλογο και την εξέταση, την ανάλυση, και
την κριτική των ιδεών άλλων ανθρώπων.
Επιχειρηματολογία και διάλογος
Υπό αυτή την έννοια, ο Σωκράτης ήταν ο
αρχετυπικός φιλόσοφος. Δεν άφησε
γραπτά έργα, ούτε κάποιες μεγάλες ιδέες
ως προϊόν των συλλογισμών του. Πράγ
ματι, περηφανευόταν ότι ήταν ο σοφότε
ρος των ανθρώπων επειδή είχε επίγνωση
ότι δεν γνώριζε τίποτα. Το κληροδότημά
του είναι η παράδοση που καθιέρωσε για
επιχειρηματολογία και διάλογο, για την
αμφισβήτηση των υποθέσεων άλλων
ανθρώπων με στόχο τη βαθύτερη κατανό
ηση και την εκμαίευση της θεμελιώδους
αλήθειας. Τα γραπτά του Πλάτωνα,
μαθητή του Σωκράτη, είναι σχεδόν όλα σε
μορφή διαλόγων με βασικό χαρακτήρα
τον Σωκράτη. Πολλοί μεταγενέστεροι
φιλόσοφοι προτίμησαν κι αυτοί να υιοθε
τήσουν τον διάλογο για να παρουσιά
σουν τις ιδέες τους και –αντί να περιορι
στούν στην απλή παράθεση των
συλλογισμών και των συμπερασμάτων
τους– να προβάλλουν επιχειρήματα και
αντεπιχειρήματα.
Ο φιλόσοφος που παρουσιάζει τις
ιδέες του στον κόσμο διατρέχει τον κίνδυνο
να μην κερδίσει ευρεία αποδοχή, αλλά να
αντιμετωπιστεί με σχόλια που θα ξεκινούν
«Ναι, αλλά…» ή «Και αν…». Στην πραγ
ματικότητα, οι φιλόσοφοι πάντα διαφω
νούσαν σχεδόν για κάθε πτυχή της φιλο
σοφίας. Για παράδειγμα, ο Πλάτωνας και
ο μαθητής του Αριστοτέλης είχαν διαμε
τρικά αντίθετες απόψεις πάνω σε θεμε
λιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα, και οι δια
φορετικές προσεγγίσεις τους προκάλεσαν
διάσταση απόψεων μεταξύ των μεταγενέ
στερων φιλόσοφων. Αυτό, με τη σειρά του,
έδωσε την αφορμή για περισσότερες
συζητήσεις και προώθησε περισσότερες
νέες ιδέες. Πώς γίνεται όμως αυτά τα φιλο
σοφικά ερωτήματα να υφίστανται κριτική
και να συζητούνται ακόμα; Γιατί οι στοχα
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
«Το θαυμάζειν είναι η αρχή της
φιλοσοφίας και το πάθος των
φιλοσόφων.»
Πλάτωνας